مقدمه خلاصه دكتر سعيدكاوياني استاديارگروه هماتولوژي دانشگاه تربيت مدرس ميروند. بنابراين بتاتالاسمي ماژور در زمره كمخونيهاي. α 4

Transcript

1 مقاله تحقيقي مجله بيماريهاي كودكان ايران دوره 17 (ويژهنامه 1) بهار 1386 بررسي ميزان هورمون لپتين در مبتلايان به تالاسمي ماژور و مقايسه آن با افراد سالم دكتر حميد چوبينه* مربي دانشكده پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران سيد رضا دهقاني كارشناس ارشد هماتولوژي دانشكده پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران دكتر ناهيد عين اللهي استاديار گروه علوم آزمايشگاهي دانشكده پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران دكتر سعيدكاوياني استاديارگروه هماتولوژي دانشگاه تربيت مدرس دكتر سيد رضا ري يس كرمي استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي تهران دكتر سعيد واحدي مربي دانشكده پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران خلاصه هدف: هورمون لپتين از سلولهاي چربي ترشح ميشود. در انسان اين هورمون ارتباط مستقيم با نمايه *مسي ول مقاله آدرس: تهران خيابان قدس خيابان پورسينا دانشكده پيراپزشكي E.mail: دريافت: 85/9/18 بازنگري: 85/11/2 پذيرش: 85/12/12 توده بدني دارد و در مردان كمتر از زنان است. هدف از اين مطالعه بررسي ميزان هورمون لپتين در بيماران مبتلا به بتا تالاسمي ماژور در مقايسه با افراد سالم بود. روش مطالعه: مطالعه يك بررسي مقطعي بود كه در سال 1385 در دو گروه بيماران تالاسميك و افراد داوطلب سالم انجام شد. افراد دو گروه ازلحاظ سن جنس و نمايه توده بدني همگون شدند. ميزان لپتين با استفاده از كيت تجاري و با روش اليزا سنجيده شد. از آزمون آماري T-Test جهت آناليز يافتهها استفاده شد. يافتهها: در مجموع 219 بيمار تالاسميك و 137 فرد سالم مورد مطالعه قرار گرفتند. ميزان لپتين در مردان مبتلا به تالاسمي ماژور (± 5/33 5/02) و در افراد مذكر سالم (± 9/43 7/8) نانوگرم در دسيليتر بود كه بطور معنيداري از مردان سالم كمتر بود (0/001>P). در زنان مبتلا هم ميزان لپتين به طور معني داري كمتر از زنان سالم بود [12/12 (11/4±) در مقابل (13/1±) 14/6 نانوگرم در دسي- ليتر P<0/001 ]. ارتباط مستقيم و فيزيولوژيكي بين نمايه توده بدني و لپتين در افراد سالم وجود داشت ولي در افراد مبتلا مشاهده نشد. نتيجهگيري: به نظر ميرسد كه سلولهاي چربي در افراد مبتلابه تالاسمي ماژور قادر به سنتز ميزان كافي از لپتين نميباشند. اين نتايج نشان ميدهد كه اختلال در عملكرد بافت چربي ميتواند يكي از دلايل ناهنجاريهاي هورموني در افراد تالاسميك باشد. واژههاي كليدي: بتا تالاسمي ماژور لپتين نمايه توده بدني آهن مقدمه بتا تالاسمي ماژور يك بيماري خوني ميباشد كه نقص عمده افراد مبتلا به اين بيماري كاهش سنتز زنجيره بتاي هموگلوبين ميباشد. اين كاهش در سنتز زنجيره بتاي هموگلوبين به نوبه خود باعث افزايش نسبي زنجيره آلفا در داخل پيش سازهاي اريتروييدي گرديده و باعث پيدايش مولكول غير طبيعي ميشود كه ناپايدار بوده و در غشاء گلبولهاي قرمز رسوب مي - كند. اين گلبولها در سيستم رتيكولواندوتليال ليز شده و از بين ميروند. بنابراين بتاتالاسمي ماژور در زمره كمخونيهاي [1] هموليتيك دسته بندي ميشود. شدت بيماري تالاسمي بتا بسته به ميزان سنتز زنجيره بتا متفاوت بوده و در نوع ماژور آن بيماران جهت ادامه حيات بطور مداوم و مكرر خون تازه تزريق ميكنند. تزريق خون علاوه بر خطرات انتقال بيماريهاي منتقله α 4

2 74 مجله بيماريهاي كودكان دوره 17 (ويژه نامه 1) بهار 1386 مقايسه لپتين سرم در بيماران تالاسميك و افراد سالم دكتر چوبينه و همكاران از راه خون تدريجا باعث ايجاد عارضه گرانباري آهن در اعضاي حياتي بدن مانند كبد و قلب شده كه به نوبه خود مرگ زودرس [2 1] را در پي خواهد داشت. بيماران مبتلا به اين بيماري علاوه بر درد و رنجي كه تالاسمي با تاثير بر سيستم فيزيولوژيكي بدن آنها به اين افراد تحميل ميكند و سرانجام باعث كوتاهتر شدن عمر طبيعي ميشود از تا ثيرات بيماري بر زندگي طبيعي و اجتماعي خود رنج ميبرند كه باعث ميشود زندگي آنها داي ما [3 1] همراه با مشقتهاي فراوان باشد. از مشكلات اساسي و اصلي اين بيماران تا خير در رشد تا خير در بلوغ جنسي قد كوتاه لاغري و هيپوگناديسم است. دلايل اين اثرات هنوز بطور قطعي مشخص نشده است. تصور ميشد كه اشكال در غده هيپوفيز و هورمونهاي تحريك كننده گنادها است كه با تزريق اين هورمونها موفقيتهاي نسبي در اين زمينه بدست آمد. بايد توجه داشت كه تا ثير اين عوامل را در ايجاد بيماري نميتوان [6 3] انكار نمود. هورموني پلي پپتيدي در سال 1994 كشف شد كه هم اكنون به نام لپتين شناخته ميشود. لپتين يك پلي پپتيد 16 كيلو دالتوني است كه 146 اسيد آمينه دارد و غير گليكوزيله است. اين هورمون با ميزان چربي بدن و نمايه توده بدني ارتباط [9 8 7] مستقيم دارد. بعلاوه مشخص شده است كه اين هورمون به انسولين پاسخ ميدهد و احتمالا بوسيله آن تنظيم ميشود. تغييرات آن وابسته به شبانه روز است و در شب مقدار آن به [11 10] حداكثر خود ميرسد. با هر ميزان از چربي بدن و چاقي ميزان اين هورمون در مردان پايينتر از زنان است. بنابراين پيشنهاد شده است كه هورمونهاي جنسي در تنظيم سطح اين [13 12] هورمون نقش دارند. اين هورمون محصول ژن ob يا obese است كه در مغز استخوان و در سلولهاي چربي بيان ميشود. كاهش هورمون در موشهايي كه ژنوتيپ ob/ob دارند (اين هورمون در اين موشها بيان نميشود) باعث ايجاد فنوتيپي مثل كوچك شدن غدد جنسي لاغري و عدم باروري ميگردد كه با جايگزيني هورمون قابل برگشت است. بنابراين يك نقش احتمالي در خونسازي و بلوغ جنسي براي اين هورمون در نظر گرفتهاند. به علاوه طي تحقيقاتي يك رابطه سينرژيسم بين [ ] لپتين و اريتروپويتين مطرح شده است. اثرات سمي گرانباري آهن بر غشاي سلولي و پروتي ينها اين فرضيه را مطرح نموده كه گرانباري آهن با تخريب سلولهاي چربي باعث كاهش [15 6 2] سطح هورمون لپتين ميشود. اين مطالعه با هدف مشخص نمودن ارتباط احتمالي بين هورمون لپتين و اثرات بيماري تالاسمي ماژور مثل هيپو گناديسم و تا خير در بلوغ جنسي قد كوتاه و لاغري انجام ميشود تا در صورت وجود يك رابطه معنيدار بتوان در آينده با استفاده از هورمون نو تركيب لپتين زندگي اين بيماران را دستخوش تحول نمود. در اين مطالعه از جمعيت كنترل كه از نظر سن و جنس و نمايه توده بدني با جمعيت مورد بررسي هم- خواني داشته باشد استفاده شده است. مواد و روشها اين مطالعه يك بررسي مقطعي بود كه در سال 1385 همزمان در دو گروه بيمار و سالم انجام شد. براي انجام مطالعه حجم نمونه 219 نفر براي گروه مورد محاسبه شد. ميزان 5 سي سي از خون افراد مورد مطالعه بدون ماده ضد انعقاد اخذ و پس از منعقد شدن سرمگيري شد و تا زمان انجام تستها در 20- درجه سانتيگراد نگهداري گرديدند. قبل از انجام خون گيري رضايت افراد مورد مطالعه اخذ و مشخصات بيمار يا فرد داوطلب شامل قد وزن سن و محل سكونت وي گردآوري شد. نمايه توده بدني با تقسيم وزن برحسب كيلوگرم بر مجذور قد برحسب متر محاسبه گرديد. افراد داوطلب سالم از لحاظ سن جنس و نمايه توده بدني با گروه بيمار همگون گرديدند. براي اندازهگيري ميزان لپتين سرمها از كيت اليزا (شركت CAT. NO: ) Diagnostic Biochem Canada Inc -L 4260 (CAN- استفاده گرديد. اصول اين كيت بر پايه اليزاي رقابتي است و حساسيت آن 0/5 نانوگرم در ميليليتر ميباشد. در اين روش آنتي ژنهاي بدون نشانه موجود در سرم بيمار كنترل و استانداردها با يك آنتيژن نشاندار با آنزيم (HRP) Horse radish Peroxidase براي اتصال به آنتي باديهاي محدود كاشته شده در ته چاهكها در يك انكوباسيون 2 ساعته به رقابت ميپردازند و بعد از 3 مرحله شستشو كه آنتي باديهاي آزاد را از محيط خارج ميكند سوبستراي آنزيم HRP كه تترامتيل بنزيدين و پراكسيد هيدروژن است به محيط اضافه ميگردد. به اين ترتيب واكنش تبديل سوبسترا به محصول آغاز ميگردد و پس از يك انكوباسيون 20 دقيقهاي با اضافه كردن محلول 1 مولار اسيد سولفوريك واكنش متوقف شده و ظرف 20 دقيقه ميزان جذب نوري با استفاده از دستگاه Statfax 2000 در طول موج 450 نانومتر قراي ت ميگردد و با توجه به جذب نوري استانداردها نمودار استاندارد ترسيم ميگردد و جذب نوري تستها و كنترل با اين نمودار مقايسه ميگردد. هر چه جذب نوري محلول بيشتر باشد نشان دهنده ميزان كمتري از لپتين در سرم يا كنترل است. كليه تستها و كنترلها به طور دوتايي انجام شد. پس از انجام تست و ثبت نتايج از طريق آزمون آماري T-Test و با استفاده از نرم افزار SPSS نتايج مورد تحليل قرار گرفت.

3 r r r r Iran J Pediatr, Vol 17 (Suppl 1), Mar 2007 Evaluation of serum leptin in β-thlasemia patients, Choobineh H, et al 75 يافتهها بحث در مجموع 219 بيمار مبتلابه تالاسمي شامل 119 مذكر (%54/3) و 100 نفر مونث (%45/4) و 137 فرد سالم شامل 86 مذكر (%62/7) و 51 مونث (%37/2) مورد مطالعه قرار گرفتند. ميانگين سن قد و وزن بيماران و داوطبين سالم در جدول 1 نشان داده شده است. از مبتلايان به تالاسمي 113 نفر (%51/6) ساكن شهرستانهاي غير از تهران و 106 نفر (%48/4) ساكن تهران بودند. از افراد سالم داوطلب نيز 73 نفر (%53/3) ساكن شهرستانهاي غير از تهران و 64 نفر (%46/7) ساكن تهران بودند. ميانگين نمايه توده بدني و ميزان لپتين سرم در دو گروه بيمار و به تفكيك جنس در جدول 2 اراي ه شده است. ميانگين نمايه توده بدني در مردان مبتلا به تالاسمي ماژور در مقايسه با زنان مبتلا تفاوت معنيداري نداشت (0/1=P). ميزان لپتين در مبتلايان به تالاسمي به طور معنيداري از افراد سالم داوطلب پايينتر بود (0/001>P). همچنين ميزان لپتين در مردان مبتلا به تالاسمي ماژور بتا به طور معنيداري از زنان مبتلا پايينتر بود (0/001>P). در ضمن ميزان لپتين در مردان سالم داوطلب به طور معنيداري از زنان سالم داوطلب كمتر بود (0/03=P). ميزان لپتين افراد ساكن تهران به طور معنيداري از ميزان لپتين افراد ساكن شهرستانهاي غير تهران بالاتر بود [10/53 (9/2±) در مقابل (6/2±) 7/4 نانوگرم در ميليليتر 0/02=P]. ولي ميانگين نمايه توده بدني در افراد ساكن تهران و افراد ساكن شهرستانهاي غير از تهران از لحاظ آماري تفاوت معنيداري نداشت 23/8] (8/5±) در مقابل ±) 22/8.[(9/8 در بررسي رابطه بين لپتين و نمايه توده بدني در افراد تالاسميك ارتباط معنيداري يافت نشد (0/1= 0/2=P) و اين در حالي است كه بين اين دو شاخص در افراد سالم داوطلب ارتباط معنيدار وجود داشت (0/23= 0/008=P). همچنين بين ميزان لپتين و سن در افراد تالاسميك يك رابطه مثبت معنيدار وجود داشت (0/21= 0/005=P). همين رابطه بين اين دو متغيير در افراد سالم نيز وجود داشت (0/29= نتايج اين تحقيق نشان داد ميزان هورمون لپتين در افراد تالاسميك بطور معنيداري از ميزان اين هورمون در افراد سالم 5] پايينتر است كه اين يافته مطابق با يافته مطالعات قبلي است [20 6. محتملترين دليل اين تفاوت اثرات سمي گرانباري آهن بر غشاي سلولي و پروتي ينها است چرا كه آهن آزاد كه در موارد گرانباري آهن وجود دارد باعث بوجود آمدن راديكالهاي آزاد هيدروكسيل ميشود و آسيبهاي پراكسيداتيو به غشاء ليپيدي و پروتي ينها را سبب ميشود. بنابراين در موارد گرانباري آهن (مثل تالاسميها) به علت تخريب سلولهاي چربي سطح هورمون لپتين كاهش مييابد. همچنين جايگزيني مغز زرد استخوان كه حاوي سلول چربي است با مغز قرمز استخوان (كه در كم خوني- هاي هموليتيك رخ ميدهد) [15 2 6] لپتين در افراد تالاسميك باشد. ميتواند دليل كاهش هورمون با بررسي رابطه بين ميزان هورمون لپتين و نمايه توده بدني در افراد سالم مشخص شد كه اين دو با هم يك رابطه مثبت [ ] معنيدار دارند كه با مطالعات قبلي همخواني دارد. كه احتمالا علت اين رابطه افزايش ميزان بافت چربي و تعداد سلولهاي چربي با افزايش نمايه توده بدني است. در واقع اين هورمون اولين بار به عنوان يك هورمون موثر بر روي هيپو - تالاموس كه با اثرات ضد اشتهايي خود نقشي در تنظيم وزن بدن دارد شناخته شد و طبيعي است كه با دارا بودن چنين وظيفهاي [9] در بدن ميزان اين هورمون در بدن افراد چاق بيشتر باشد. در مطالعه حاضر بين ميزان هورمون لپتين و نمايه توده بدني در افراد تالاسميك رابطه معنيداري پيدا نشد كه اين يافته با [20 6 5] مطالعات انجام شده در اين زمينه همخواني دارد. به نظر ميرسد كه علت اين مساله در افراد تالاسميك عدم توانايي سلولهاي چربي در سنتز ميزان كافي از هورمون لپتين باشد. مطالعاتي كه در حيوانات آزمايشگاهي انجام شده نشان داده است كه در گرانباري آهن علي رغم عدم حضور رسوب آهن در لايه- هاي درم رسوب آهن در لايههاي زيرجلدي ميتواند بطور موثري [ ] فعاليت سلولهاي چربي را مهار كند..(P=0/002 جدول - 1 ميانگين و انحراف معيار سن وزن و قد در بيماران تالاسميك و افراد سالم مورد مطالعه گروه بيماران داوطلبين سالم متغير (4/2±) 15/5 (7/1±) 15/3 (سال) سن (11/3±) 39/5 (13/6±) 36/9 وزن (كيلوگرم) (28/8±) 132/3 (34/5±) 129/9 قد (سانتيمتر)

4 76 مجله بيماريهاي كودكان دوره 17 (ويژه نامه 1) بهار 1386 مقايسه لپتين سرم در بيماران تالاسميك و افراد سالم دكتر چوبينه و همكاران جدول - 2 مقايسه اطلاعات مربوط به افراد سالم و بيمار وارد شده در طرح ) ميزان هورمون لپتين) گروه بيماران داوطلبين سالم متغير ميانگين محدوده ميانگين محدوده 27/96-21/10 (3/5±) 24/60 (35/16-13/76 نمايه توده بدني مرد (10/7±) 24/46 23/80-18/40 (2/7±) 21/10 29/89-14/69 زن (7/6±) 22/29 17/23-1/63 (7/80±) 9/43 10/35-0/31 (5/02±) 5/33 لپتين ) ng/ml ( مرد 27/70-1/50 (13/10±) 14/60 23/52-0/72 زن (11/40±) 12/12 در مطالعه ما بين ميزان هورمون لپتين با جنسيت در افراد 7] سالم رابطه معنيدار داشت كه با مطالعات قبلي همخواني دارد [ شايد دليل آن بيشتر بودن ميزان بافت چربي به طور فيزيولوژيك در زنان نسبت به مردان باشد ولي دليل محتملتر آن تاثير هورمونهاي جنسي در ميزان هورمون لپتين است. همچنين ميزان هورمون لپتين با جنسيت در افراد تالاسميك هم [20 6 5] رابطه يافت شد كه مشابه مطالعات قبلي انجام شده است. كه به نظر ميرسد علت آن بيشتر بودن بافت چربي و يا تاثير هورمونهاي جنسي باشد تا كمتر بودن ميزان گرانباري آهن در زنان تالاسميك. مشابه مطالعات قبلي ما نيز بين ميزان هورمون لپتين و سن [18 17] رابطه معنيدار مثبت پيدا كرديم كه شايد دليل آن افزايش بافت چربي با افزايش سن باشد. همچنين در اين مطالعه ميزان هورمون لپتين در دو جمعيت ساكن تهران و ساكن شهرستانهاي غير از تهران تفاوت وجود داشت كه شايد دليل آن اختلاف در عادات غذايي آب و هواي محل سكونت و يا تاثيرات رواني و اجتماعي محل سكونت و يا دلايل ژنتيك باشد. به هر حال اين متغير نياز به يك مطالعه و بررسي جداگانه دارد. [5] در مطالعه Giudice و همكارانش در ايتاليا ميانگين لپتين در افراد مبتلا و سالم به ترتيب 2/69 و 6/37 نانوگرم در ميليليتر بدست آمد. در يك مطالعه ديگر كه توسط Kara و [6] همكارانش در سال 2006 اين مقادير 3/2 و 8/6 بدست آمد. [20] در مطالعه Dedoussis و همكاران اين مقادير 1/9 و 7/5 نانوگرم در ميليليتر بود. شايد دليل اين تفاوتها اختلاف در تعداد نمونهها و يا اختلاف در رژيم غذايي و منطقه جغرافيايي است كه مطالعات در آن صورت گرفته است. ولي محتملترين دليل اين اختلافات بدست آمده در نتايج تاثير اثبات شده [11 10] هورمون لپتين در خونسازي ميباشد چرا كه بيماري تالاسمي ماژور يك بيماري بسيار ناهمگون ميباشد كه بسته به ميزان كاهش در سنتز زنجيره بتا شدت كمخوني متفاوت ميباشد و شايد ميزان هورمون لپتين بسته به ميزان كمخوني متفاوت ميباشد بطوريكه در افرادي كه كمخوني شديدتري دارند هورمون لپتين كمتر است. براي اثبات اين مطلب بايد در مطالعات آينده شدت كم خوني بيماران مشخص گردد. از آنجايي كه يكسري متغيرها مانند ميزان ذخاير آهن و هموگلوبين بيمار ممكن است در ميزان لپتين تاثير گذار باشند بهتر است كه در مطالعات آينده اين متغيرها نيز بررسي شوند. همچنين تعداد دفعات خونگيري در سال بايد در مطالعات آتي مد نظر قرار گيرد. نتيجه گيري ميزان هورمون لپتين در افراد تالاسميك بطور معنيداري از افراد غير تالاسميك پايينتر است. اين مطالعه با تاييد مطالعات مشابه انجام شده بالا بودن ميزان هورمون لپتين در زنان نسبت به مردان را نشان داد. بنظر ميرسد كه سلولهاي چربي در افراد مبتلابه تالاسمي ماژور قادر به سنتز ميزان كافي از لپتين نمي- باشند. اين نتايج نشان ميدهد كه اختلال در عملكرد بافت چربي ميتواند يكي از دلايل ناهنجاريهاي هورموني در افراد تالاسميك باشد سپاسگزاري از معاونت محترم پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي تهران كه اين مقاله حاصل طرح مصوب آن معاونت بوده است و از سركار خانم مكي كارشناس محترم آزمايشگاه مركز طبي كودكان تهران وجناب آقاي علي پناهي مسي ول محترم آزمايشگاه بيمارستان ولي عصر(عج) و سركار خانم طاهره حيدري كه در اجراي اين طرح همكاري نمودند تشكر به عمل ميآيد.

5 Iran J Pediatr, Vol 17 (Suppl 1), Mar 2007 Evaluation of serum leptin in β-thlasemia patients, Choobineh H, et al 77 Comparison of serum leptin in major β-talasemia patients and normal subjects H Choobineh *; DVM, Lecturer, Faculty of Allied Health Sciences, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, IR Iran SJ Dehghani; M.Sc, Tehran University of Medical Sciences N Einollahi; PhD, Assistant Professor of Biochemistry, Allied Health Sciences School, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, IR Iran S Kaviani; PhD, Assistant Professor of Hematology, Tarbiat Modares University, Tehran, IR Iran SR Reiskarami; MD, Assistant Professor of Pediatrics, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, IR Iran S Vahedi; Pharm.D. Lecturer, Faculty of Allied Health Sciences, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, IR Iran * Correspondence author, Address: Allied Health Sciences School, Poorsina St, Qods Ave, Tehran, IR Iran hchobineh@tums.ac.ir Received: 7/12/06 Revised: 21/01/07 Acceptance: 02/03/07 Abstract Background: Leptin, is a adipocyte-derived hormone. Exogenous leptin allows the recovery of the reproductive function. In humans, leptin correlates positively with body mass index (BMI). The aim of the study was to investigate the association of leptin with toxic effects of iron overload. Methods: In a cross sectional study in 2006, we compared the serum leptin level of thalasemic patients with normal group. Blood samples were collected from 219 patients with Cooley s anemia, (119 males, 100 females) and 137 normal subjects (86 males, 51 females). Leptin was measured by a commercial ELISA kit. Data were analyzed by SPSS software. Findings: Mean serum leptin level was 5.33±5.02 ng/ml in thalassaemic males. It was significantly lower than controls (9.43±7.8 ng/ml) (P<0.001). Thalassaemic females had lower leptin levels (12.12±11.4 ng/ml) than normal females subjects (14.6±13.1 ng/ml) (P<0.001). Furthermore, the physiologically positive BMI/leptin relationship disappeared in thalassaemic patients. Conclusions: It seems that the adipocytes of thalassaemic patients are unable to maintain adequate leptin production. These results suggest that adipose tissue dysfunction can be considered as one of the endocrinepathies affecting thalassaemic patients. REFERNCES Key Words: β-thalassemia major, Leptin, BMI, Serum iron 1. Loukopoulos D. Thalassemia: genotypes and phenotypes. Ann Hematol. 1991;62(5): Lombardo T, Tamburino C, Bartolini G, et al. Cardiac iron overload in thalassemic patients: an endomyocardial biopsy study. Ann Hematol. 1995;71(3): Low LC. Growth, puberty and endocrine function in betathalassaemia major. J Pediatr Endocrinol & Metabol. 1997;10(2):

6 78 مجله بيماريهاي كودكان دوره 17 (ويژه نامه 1) بهار 1386 مقايسه لپتين سرم در بيماران تالاسميك و افراد سالم دكتر چوبينه و همكاران 4. De Sanctis V. Growth and puberty and its management in thalassaemia. Hormone Res. 2002;58 (Suppl 1): Del Giudice ME, Perrotta S, Carbone MT, et al. Evaluation of leptin protein levels in patients with Cooley s anaemia. Bri J Haematol. 1999;105(3): Karachaliou F, Vlachopapadopoulou E, Theochari M, et al. Leptin levels in patients with thalassemia major. Minerva Pediatr. 2006;58(4): Rosenbaum M, Nicolson M, Hirsch J, et al. Effects of gender, body composition, and menopause on plasma concentrations of leptin; J Clin Endocrinol Metabol. 1996;81(9): Falorni A, Bini V, Molinari D, et al. Leptin serum levels in normal weight and obese children and adolescents: relationship with age, sex, pubertal development, body mass index and insulin. Inter J Obesity Related Metabol Disord. 1997;21(10): Pelleymounter MA, Cullen MJ, Baker MB, et al. Effects of the obese gene product on body weight regulation in ob/ob mice. Science. 1995;269(5223): Gainsford T, Alexander WS. A role for leptin in hemopoieses? Mol Biotechnol. 1999;11(2): Bennet BD, Solar GP, Yuan JQ, et al. A role for leptin and its cognate receptor in hematopoiesis. Current Biol. 1996;6(9): Saad MF, Damani S, Gingerich RL, et al. Sexual dimorphism in plasma leptin concentration. J Clin Endocrinol Metabol. 1997;82(2): Hickey MS, Israel RG, Gardiner SN, et al. Gender differences in serum leptin levels in humans. Biochem Mol Med. 1996;59(1): El-Hazmi MA, Warsy AS, Al-Fawaz I. Iron-endocrine pattern in patients with beta-thalassaemia; J Trop Pediati. 1994;40(4): Youson JH, Sargent PA. Iron deposition in the integument of lampreys. Anatom Record. 1984; 209(4): Suzuki K, Ito Y, Ochiai J, et al. JACC Study Group; Relationship between obesity and serum markers of oxidative stress and inflammation in Japanese. Asian Pacific J Cancer Prev. 2003; 4(3): Matkovic V, Ilich JZ, Skugor M, et al. Leptin is inversely related to age at menarche in human females. J Clin Endocrinol Metabol. 1997;82(10): Moller N, O'Brien P, Nair KS. Disruption of the relationship between fat content and leptin levels with aging in humans. J Clin Endocrinol Metabol. 1998;83(3): Rejholcova M, Wilhelm J, Svoboda P. Lipid peroxidation inhibits norepinephrine-stimulated lipolysis in rat adipocytes. Reduction of beta-adreno-ceptor number. Biochem Biophysic Res Communications. 1988;150(2): Dedoussis GVZ, Kyrtsonis MC, Andrikopoulos NE, et al. Inverse correlation of plasma leptin and soluble transferrin receptor levels in β-thalassemia patients. Ann Hematol. 2002;81(9):